Prawa uchodźców

Uchodźcą jest osoba, która musiała opuścić teren państwa, w którym mieszkała, ze względu na zagrożenie życia, zdrowia lub wolności. Zagrożenie to najczęściej związane jest z walkami zbrojnymi, klęskami żywiołowymi bądź prześladowaniami religijnymi z powodu rasy lub przekonań politycznych. Podstawowym dokumentem prawa międzynarodowego regulującym kwestie dotyczące uchodźców jest Konwencja dotycząca statusu uchodźców, sporządzona w Genewie 28 lipca 1951 r. (DzU z 1991 r., nr 119, poz. 515). Zgodnie z jej postanowieniami dana osoba jest uchodźcą, jeżeli spełnia następujące warunki:

– znajduje się poza krajem swojego pochodzenia (w przypadku bezpaństwowców, np. dziecka urodzonego na terytorium państwa uznającego zasadę ius sanguinis – prawo krwi – i mającego rodziców posiadających obywatelstwo państwa uznającego zasadę ius soli – prawo ziemi – poza poprzednim państwem zamieszkania,

– żywi uzasadnioną obawę przed prześladowaniem z powodu: rasy, religii, narodowości, przynależności do określonej grupy społecznej lub przekonań politycznych,

– nie chce lub nie może do tego kraju powrócić.

Osoba taka może złożyć wniosek o przyznanie jej statusu uchodźcy w państwie aktualnego pobytu. Na czas trwania procedury umieszczona zostanie w ośrodku dla cudzoziemców.

Procedurę w sprawie o nadanie statusu uchodźcy w Polsce reguluje Ustawa o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej z 13 czerwca 2003 r. (DzU z 2014 r., poz. 1004). Status uchodźcy nadawany jest po spełnieniu przesłanek, o których mowa w tej ustawie, a które mają charakter ocenny. Cudzoziemiec, który został uznany za uchodźcę, nabywa szereg praw, np. prawo pobytu w Polsce, możliwość podróżowania za granicę – uchodźca otrzymuje dokument podróży nazywany paszportem genewskim, prawo do podejmowania pracy na takich samych zasadach jak obywatel polski, tj. bez specjalnego zezwolenia na pracę, prawo do świadczeń pomocy społecznej, prawo do nauki, prawo do ubezpieczenia zdrowotnego. W przypadku odmowy nadania statusu uchodźcy osoba, która ubiegała się o jego uzyskanie, ma obowiązek opuścić terytorium państwa w określonym terminie – w polskim prawie jest to 30 dni od momentu, w którym decyzja o odmowie nadania statusu uchodźcy stała się ostateczna.