Prawa dziecka
Podobnie jak osoba dorosła, również dziecko jest podmiotem pewnych praw i wolności. Prawa dziecka zapisane są w traktatach międzynarodowych oraz w aktach prawa krajowego.
Konwencja o prawach dziecka przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych 20 listopada 1989 r. i obowiązująca prawie we wszystkich państwach świata (oprócz USA i Somalii) w art. 1 definiuje „dziecko” jako „każdą istotę ludzką w wieku poniżej osiemnastu lat, chyba że zgodnie z prawem odnoszącym się do dziecka uzyska ono wcześniej pełnoletność”, np. przez zawarcie małżeństwa. Przykładowo w polskim prawie zgodnie z art. 10 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (ustawa z 25 lutego 1964 r., tekst jednolity: DzU z 2015 r., poz. 583) jest to możliwe za zgodą sądu opiekuńczego w przypadku kobiety, która ukończyła szesnaście lat. W rozumieniu Ustawy o rzeczniku praw dziecka z 6 stycznia 2000 r. (DzU z 2015 r., poz. 1192) „dzieckiem jest każda istota ludzka od poczęcia do osiągnięcia pełnoletności (art. 2 ust. 1). Podobnie jak każdy dorosły dziecko ma pewne prawa i wolności, nazywane prawami człowieka. Źródłem tych praw jest godność człowieka, zapisana w art. 30 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Zgodnie z art. 72 Konstytucji RP Rzeczpospolita Polska zapewnia dzieciom ochronę ich praw. Każdy ma prawo żądać od organów władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją, a dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych.
Prawa dziecka podobnie jak prawa człowieka podzielone są na pewne kategorie: – osobiste, umożliwiające rozwój dziecka: prawo do życia, prawo do tożsamości, prawo do rozwoju i do wychowania w rodzinie, prawo do informacji; – polityczne/publiczne, dzięki którym dziecko wyraża swoje poglądy i uczestniczy w życiu społeczności, państwa: prawo do głoszenia swoich poglądów, prawo do uczestniczenia w stowarzyszeniach; – socjalne: prawo do godnych warunków życia i odpowiedniego poziomu życia, prawo do opieki zdrowotnej, prawo do odpoczynku; – ekonomiczne, umożliwiające dziecku przygotowanie się do niezależności materialnej od innych: prawo do nauki, ochrona prawa pracy podejmowanej w ramach obowiązku nauki lub wakacyjnego zarobku. Kodeks pracy zezwala na zatrudnianie osób, które ukończyły 16. rok życia, na podstawie umowy o pracę wyłącznie w celu przygotowania zawodowego albo na podstawie rzemieślniczej umowy o przygotowanie zawodowe.
Zgodnie zaś z art. 304 Kodeksu pracy (ustawa z 26 czerwca 1974 r., DzU z 2015 r., poz. 1066) wykonywanie pracy lub innych zajęć zarobkowych przez dziecko do ukończenia przez nie 16. roku życia jest dozwolone wyłącznie na rzecz podmiotu prowadzącego działalność kulturalną, artystyczną, sportową lub reklamową i wymaga uprzedniej zgody przedstawiciela ustawowego lub opiekuna tego dziecka, a także zezwolenia właściwego inspektora pracy.