Litygacja strategiczna
Litygacja strategiczna – rodzaj działania prawnego, które obliczone jest na osiągnięcie z góry założonego rozstrzygnięcia sądu lub organu w wybranej sprawie albo grupie spraw skupiających się na wspólnym problemie prawnym lub społecznym. Po określeniu celu litygacji i ustaleniu strategii jego uzyskania przeprowadza się odpowiednie działania przy użyciu instytucji prawnych.
Litygacja strategiczna to wszczęcie postępowania lub przystąpienie do toczących się postępowań, zwykle przed sądem, w celu ukształtowania prawa, zmiany prawa lub praktyki jego stosowania poprzez precedensowy charakter rozstrzygnięcia sądu (ewentualnie organu) w takim postępowaniu. W litygacji strategicznej można także wywierać wpływ na zmianę decyzji lub planów politycznych.
Skuteczność litygacji strategicznej zależy od doboru odpowiednich działań prawnych. W litygacji może zdarzyć się, że wyczerpanie toku instancyjnego będzie wymagało zamierzonego przegrania sprawy we wszystkich możliwych w danym postępowaniu instancjach, aby możliwe było zastosowanie narzędzia prawnego w postaci skargi konstytucyjnej.
Przykładowe działania prawne stosowane w litygacji strategicznej w polskim systemie prawnym to:
- udział przedstawiciela organizacji społecznej w postępowaniu,
- skarga kasacyjna,
- oświadczenia i poglądy prawne,
- zwrócenie się z zagadnieniem prawnym do Sądu Najwyższego,
- zwrócenie się z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego,
- udział przedstawiciela organizacji w postępowaniu administracyjnym,
- skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego,
- skargi i wnioski (k.p.a.),
- zawiadomienia o przestępstwie,
- wnioski do rzecznika praw obywatelskich,
- indywidualna skarga konstytucyjna.
W polskim systemie prawnym z uwagi na brak prawa precedensu orzeczenia sądu nie zmieniają prawa, ale ranga instytucji może sprawić, że wpłynie to na zmianę linii orzeczniczej. Litygacja strategiczna może dotyczyć zarówno problemów ogólnopolskich, jak i lokalnych czy indywidualnych.