Litygacja strategiczna

Litygacja strategiczna – rodzaj działania prawnego, które obliczone jest na osiągnięcie z góry założonego rozstrzygnięcia sądu lub organu w wybranej sprawie albo grupie spraw skupiających się na wspólnym problemie prawnym lub społecznym. Po określeniu celu litygacji i ustaleniu strategii jego uzyskania przeprowadza się odpowiednie działania przy użyciu instytucji prawnych.

Litygacja strategiczna to wszczęcie postępowania lub przystąpienie do toczących się postępowań, zwykle przed sądem, w celu ukształtowania prawa, zmiany prawa lub praktyki jego stosowania poprzez precedensowy charakter rozstrzygnięcia sądu (ewentualnie organu) w takim postępowaniu. W litygacji strategicznej można także wywierać wpływ na zmianę decyzji lub planów politycznych.

Skuteczność litygacji strategicznej zależy od doboru odpowiednich działań prawnych. W litygacji może zdarzyć się, że wyczerpanie toku instancyjnego będzie wymagało zamierzonego przegrania sprawy we wszystkich możliwych w danym postępowaniu instancjach, aby możliwe było zastosowanie narzędzia prawnego w postaci skargi konstytucyjnej.

Przykładowe działania prawne stosowane w litygacji strategicznej w polskim systemie prawnym to:

• udział przedstawiciela organizacji społecznej w postępowaniu,
• skarga kasacyjna,
• oświadczenia i poglądy prawne,
• zwrócenie się z zagadnieniem prawnym do Sądu Najwyższego,
• zwrócenie się z pytaniem prawnym do Trybunału Konstytucyjnego,
• udział przedstawiciela organizacji w postępowaniu administracyjnym,
• skarga do Naczelnego Sądu Administracyjnego,
• skargi i wnioski (k.p.a.),
• zawiadomienia o przestępstwie,
• wnioski do rzecznika praw obywatelskich,
• indywidualna skarga konstytucyjna.

W polskim systemie prawnym z uwagi na brak prawa precedensu orzeczenia sądu nie zmieniają prawa, ale ranga instytucji może sprawić, że wpłynie to na zmianę linii orzeczniczej. Litygacja strategiczna może dotyczyć zarówno problemów ogólnopolskich, jak i lokalnych czy indywidualnych.